Κλινική Δερματολογία

Καρκίνος του Δέρματος

Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι καρκίνου του δέρματος:

Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα
Το μελάνωμα

1. Bασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC)

Πρόκειται για καρκίνωμα που εκπορεύεται όχι από τα κύτταρα της βασικής στοιβάδας της επιδερμίδας, όπως θεωρούσαμε παλαιότερα, αλλά από το έξω επιθηλιακό έλυτρο του θυλάκου της τρίχας.

Είναι ο συχνότερος τύπος καρκίνου και συγκριτικά με τους άλλους, ο λιγότερο επικίνδυνος.

Έχει βραδεία ανάπτυξη και πολύ σπάνια δίνει μεταστάσεις. Χαρακτηρίζεται όμως από τοπική διήθηση των ιστών και επέκταση, και ακριβώς για αυτό θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα.

Εμφανίζεται κυρίως σε εκτεθειμένες στην ηλιακή ακτινοβολία επιφάνειες του δέρματος, όπως το πρόσωπο, το τριχωτό, τα πτερύγια των αυτιών, τον τράχηλο και σε μικρότερο ποσοστό στο υπόλοιπο σώμα.

Κλινικά διακρίνονται διάφορες μορφές, όπως:

το οζώδες (ως οζίδιο του δέρματος με ευρυαγγείες)
το ελκωτικό (ως πληγή που δεν επουλώνεται και συχνά αιμορραγεί)
το μελαγχρωματικό (μοιάζει με ελιά)
το επιφανειακό (ως πλάκα εκζέματος)
το σκληρωτικό (μοιάζει με ουλή)

Η οριστική διάγνωση επιτυγχάνεται με την ιστολογική εξέταση.

Θεραπεία εκλογής είναι η χειρουργική αφαίρεση σε υγιή όρια, με μεγάλα ποσοστά πλήρους ίασης.

Άλλες θεραπευτικές επιλογές, ανάλογα με τη θέση, τον τύπο, το μέγεθος του επιθηλιώματος, την ηλικία, τη γενική κατάσταση του ασθενούς κτλ. είναι η κρυοπηξία, η απόξεση και η ηλεκτροκαυτηρίαση, η φωτοδυναμική θεραπεία και η χρήση τοπικών ανοτροποποιητικών ουσιών.

2. Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC)

Αυτή η μορφή συναντάται στα ακανθοκύτταρα, από τα οποία αποτελείται το μεγαλύτερο μέρος της επιφανειακής στοιβάδας του δέρματος (της επιδερμίδας).

Πρόκειται για τον δεύτερο σε σειρά πιο συνηθισμένο καρκίνο του δέρματος (μετά τον βασικοκυτταρικό).

Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε περιοχή του δέρματος (συμπεριλαμβανομένων των βλεννογόνων στόματος και γεννητικών οργάνων). Βέβαια παρατηρούνται πιο συχνά σε σημεία που εκτίθενται στον ήλιο, όπως τα πτερύγια των αυτιών, το κάτω χείλος, το πρόσωπο, το φαλακρό μέρος του κρανίου, τα χέρια, τους βραχίονες και τα πόδια.

Η χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί την αιτία για τις περισσότερες περιπτώσεις. Η συχνή χρήση τεχνητού μαυρίσματος (solarium) διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης ακανθοκυτταρικού καρκινώματος.

Άλλες θέσεις κινδύνου μπορεί να είναι τα εγκαύματα, οι ουλές, τα έλκη, οι χρονίζουσες πληγές και τα σημεία του δέρματος που έχουν εκτεθεί είτε σε ακτινοβολία ή σε συγκεκριμένες χημικές ουσίες. Επίσης σημαντικότατος παράγοντας εμφάνισης ακανθοκυτταρικών θεωρείται η ανοσοκαταστολή.

Κλινικά εμφανίζεται συνήθως ως μια επίμονη παχιά και τραχιά πλάκα με λέπια που αιμορραγεί εύκολα ή ως μια πληγή με ανώμαλα όρια και επιφανειακές κρούστες που άλλοτε ξηραίνεται και άλλοτε είναι υγρή.

Τα ακανθοκυτταρικά συνήθως παραμένουν στην επιδερμίδα για αρκετό χρονικό διάστημα. Τελικά όμως διηθούν τους υποκείμενους ιστούς και μπορεί να οδηγήσουν σε δυσμορφίες. Ένα μικρό ποσοστό αυτών (2-10%) μπορεί να κάνει μετάσταση σε άλλους απομακρυσμένους ιστούς ή όργανα και μπορεί να απειλήσουν μέχρι και τη ζωή του ασθενούς.

Η θεραπεία εκλογής είναι η χειρουργική αφαίρεση, ενώ και άλλες μέθοδοι μπορεί να εφαρμοστούν ανάλογα με τον τύπο, το βάθος, το μέγεθος, την εντόπιση του όγκου και την ηλικία ή τη γενική κατάσταση του ασθενούς.

Πρόληψη του καρκίνου του δέρματος

Κανόνες αντηλιακής προστασίας

Να παραμένετε στη σκιά, ειδικότερα κατά τις μεσημβρινές ώρες (από τις 10.00π.μ. έως τις 4 μ.μ.)
Να αποφεύγετε τα εγκαύματα.
Να αποφεύγετε την ηλιοθεραπεία καθώς και το τεχνητό μαύρισμα (solarium). Τεχνητές πηγές μαυρίσματος εκπέμπουν ακτινοβολία που μπορεί να προκαλέσει τα ίδια προβλήματα με τη φυσική ηλιακή ακτινοβολία και η μακροχρόνια χρήση τους μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση καρκίνου του δέρματος.
Κατά την έκθεσή σας στον ήλιο να καλύπτετε το σώμα σας με φαρδιά ρούχα με μακριά μανίκια και μακριά παντελόνια, πλατύγυρο καπέλο και γυαλιά ηλίου, τα οποία σας προστατεύουν από την ακτινοβολία.
Φορέστε γυαλιά ηλίου με φακούς που να απορροφούν την UV ακτινοβολία.
Η ετικέτα πρέπει να διευκρινίζει ότι οι φακοί απορροφούν τουλάχιστον το 99% της UVA και UVB ακτινοβολίας. Τα γυαλιά ηλίου προστατεύουν τα μάτια και το δέρμα γύρω από τα μάτια.
Θυμηθείτε ότι η υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να διαπερνά τον ελαφρύ ρουχισμό, το παρμπρίζ του αυτοκινήτου και τα παράθυρα.
Προστατευθείτε από την UV ακτινοβολία που αντανακλάται από την άμμο, το νερό, το χιόνι ή τον πάγο.
Να χρησιμοποιείτε καθημερινά αντηλιακό ευρέως φάσματος, με δείκτη προστασίας SPF 15 ή υψηλότερο.
Όσο υψηλότερος ο δείκτης SPF, παρέχεται και μεγαλύτερη προστασία από το ηλιακό έγκαυμα. Αντηλιακά με δείκτη προστασίας από 2 έως 11 παρέχουν μικρή προστασία ενάντια στα ηλιακά εγκαύματα.
Αντηλιακά με SPF από 12 έως 29 παρέχουν μέτρια προστασία, ενώ η μέγιστη προστασία παρέχεται από αντηλιακά με SPF 30 ή υψηλότερο.
Για παρατεταμένες δραστηριότητες σε εξωτερικό χώρο, πρέπει να γίνεται χρήση αδιάβροχου αντηλιακού, ευρέως φάσματος (UVA/ UVB), με δείκτη προστασίας από 30 και πάνω.
Να κάνετε επάλειψη αντηλιακού, με ποσότητα ίση με 2 κουταλιές της σούπας σε ολόκληρο το σώμα σας, 30 λεπτά πριν εκτεθείτε στον ήλιο. Επαναλάβετε την επάλειψη κάθε 2 ώρες, είτε μετά από κολύμπι ή μετά από υπερβολικό ιδρώτα.

Μην χρησιμοποιείτε τα αντηλιακά με σκοπό να παρατείνετε την παραμονή σας στον ήλιο.

Τα αντηλιακά προστατεύουν σε μετρημένες εκθέσεις στον ήλιο και όταν συνδυάζονται με άλλες μεθόδους αντηλιακής προστασίας (αποφυγή του μεσημβρινού ήλιου, παραμονή στη σκιά, χρήση κατάλληλου ρουχισμού).
Να μην εκθέτετε τα νεογέννητα στον ήλιο.
Να εξετάζετε το δέρμα σας από την κορυφή ως τα νύχια κάθε μήνα.
Να εξετάζεστε στον δερματολόγο σας μία φορά τον χρόνο.

3. Μελάνωμα

Το μελάνωμα είναι μία επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος, που αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα (κύτταρα που παράγουν μελανίνη).

Η αιτιολογία του μελανώματος είναι σύνθετη και αποδίδεται σε διάφορους ενδογενείς, αλλά και περιβαλλοντολογικούς παράγοντες.

Ο κυριότερος από τους ενδογενείς παράγοντες είναι το ανοιχτόχρωμο δέρμα και η παρουσία πολλαπλών σπίλων (ελιών), ενώ από τους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες ο σημαντικότερος είναι η υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία.

Κλινικά το μελάνωμα συνήθως εμφανίζεται με μια αλλαγή στο μέγεθος, τη μορφή, το χρώμα ή την αίσθηση ενός ήδη υπάρχοντος σπίλου (ελιάς).

Μπορεί επίσης να παρουσιαστεί ως νέος σπίλος, ο οποίος είναι μαύρος, σκουρόχρωμος και έχει γενικότερα “ανώμαλη όψη”.

Ένα χρήσιμο μνημονικό τέχνασμα, το ABCD (επιπρόσθετα EF), βοηθά στην αξιολόγηση των ύποπτων σπίλων κατά την αυτοεξέταση

A: είναι η ασυμμετρία του σχήματος της βλάβης. Εάν χωρίσουμε τη βλάβη με μία γραμμή στη μέση, τα δύο μισά τμήματα δεν ταυτίζονται (asymmetry).
B: είναι οι μεταβολές της περιφέρειας της βλάβης. Όταν τα όρια της βλάβης είναι ασαφή ή ανώμαλα (border).
C: είναι οι μεταβολές του χρώματος. Όταν το χρώμα δεν είναι ομοιόμορφο (color).
D: είναι οι μεταβολές της διαμέτρου, δηλαδή του μεγέθους της βλάβης, συνήθως όταν υπάρχει αύξηση (diameter).
E: είναι η πιθανή ανύψωση του σπίλου (elevation).
F: είναι το οικογενειακό ιστορικό του ατόμου (family history).

Τα μελανώματα είναι συνήθως μεγαλύτερα από 6 χιλιοστά.

Εάν έχετε αμφιβολίες για κάποια “ελιά” που έχετε στο δέρμα σας, επισκεφτείτε άμεσα τον δερματολόγο σας.

Πολλοί σπίλοι μπορεί να αλλάξουν ακόμα και σε φυσιολογικές καταστάσεις (με την εφηβεία, μετά από εγκυμοσύνη, λόγω τραυματισμού).

Ο δερματολόγος έχει τη γνώση και την εμπειρία να σας συμβουλεύσει για το αν θα πρέπει να αφαιρέσετε ένα σπίλο.

Το μελάνωμα είναι θεραπεύσιμο εάν διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί όσο είναι λεπτό και δεν έχει εισβάλλει βαθιά στο δέρμα.

Η πρώιμη ανίχνευση και η πρόληψη του μελανώματος έχουν επομένως τεράστια σημασία για την πρόγνωση των ασθενών και επιτυγχάνεται με τρεις κυρίως τρόπους:

Τακτική εξέταση του δέρματος από δερματολόγο.
Περιοδική αυτοεξέταση του δέρματος από τον ίδιο τον ασθενή.
Ορθή εφαρμογή των κανόνων αντηλιακής προστασίας.

ΘΥΜΗΘΕΙΤΕ:

– Η πρώιμη διάγνωση του μελανώματος σώζει ζωές.
– Περισσότερα από τα μισά μελανώματα που διαγιγνώσκονται έχουν ανιχνευθεί από τους ίδιους τους ασθενείς.
– Η σωστή ενημέρωση και η αυτοεξέταση του δέρματος έχουν θεμελιώδη σημασία για τη διάγνωση του μελανώματος.
– Ασθενείς με παράγοντες κινδύνου για μελάνωμα, θα πρέπει να εφαρμόζουν πιστά τους κανόνες αντηλιακής προστασίας και να εξετάζονται τακτικά από δερματολόγο.